ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਜਨਰਲ ਅਸੀਮ ਮੁਨੀਰ ਨੂੰ ਫੀਲਡ ਮਾਰਸ਼ਲ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ‘ਤੇ ਤਰੱਕੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚਕਾਰ ਤਣਾਅ ਵਧ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਸਿੰਦੂਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਭਾਰਤ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਇਕ ਸਖ਼ਤ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਫ਼ੌਜ ਦੀ ਬਦਨਾਮੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਮੁਨੀਰ ਨੂੰ ਇਹ ਅਹੁਦਾ ਫ਼ੌਜ ਵਿਚ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤ ਕਰਨ ਲਈ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਮਰਾਨ ਖਾਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੁਨੀਰ ਨੂੰ ਰਾਜਾ ਐਲਾਨਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਕਠਪੁਤਲੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ‘ਮਾਲਕ’ ਯਾਨੀ ਜਨਰਲ ਅਸੀਮ ਮੁਨੀਰ ਨੂੰ ਤਰੱਕੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਤੁਸੀਂ ਸਾਰੇ ਇਹ ਖ਼ਬਰ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਕਿ ਸ਼ਾਹਬਾਜ਼ ਸ਼ਰੀਫ ਨੇ ਮੁਨੀਰ ਨੂੰ ਤਰੱਕੀ ਦੇ ਕੇ ਫੀਲਡ ਮਾਰਸ਼ਲ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਅਯੂਬ ਖਾਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਮੁਨੀਰ ਦੂਜੇ ਫੌਜੀ ਜਨਰਲ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜ-ਸਿਤਾਰਾ ਜਨਰਲ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਰ ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਤਰੱਕੀ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਹ ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ ਵਿੱਚ ਖੇਤਰੀ ਸ਼ਕਤੀ ਸੰਤੁਲਨ ਲਈ ਵੀ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ। ਮੁਨੀਰ ਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਸਮੇਂ ਤਰੱਕੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਬੰਧ ਸਭ ਤੋਂ ਮਾੜੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਖੇਤਰੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿੱਚ ਸੀ ਅਤੇ ਦੋਵੇਂ ਦੇਸ਼ ਯੁੱਧ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪਹੁੰਚ ਗਏ ਸਨ। ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਸਿੰਦੂਰ ਵਿਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀਆਂ ਫੌਜੀ ਤਿਆਰੀਆਂ ਧੱਸ ਗਈਆਂ 22 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਪਹਿਲਗਾਮ ਵਿੱਚ ਮਾਸੂਮ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਸਿੰਦੂਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਨਤੀਜਾ ਇਹ ਨਿਕਲਿਆ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਯਾਦਗਾਰੀ ਸਬਕ ਸਿਖਾਇਆ। ਹਾਲਾਤ ਇੰਨੇ ਗੰਭੀਰ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ਕਿ ਲੱਗਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜੰਗ ਲੱਗ ਜਾਵੇਗੀ। ਫਿਰ ਅਚਾਨਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਡੀਜੀਐਮਓ ਨੇ ਜੰਗਬੰਦੀ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ। ਉਦੋਂ ਹੀ ਸਥਿਤੀ ਕਾਬੂ ਵਿੱਚ ਆਈ। ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰਣਨੀਤਕ ਸਥਾਨਾਂ ਨੂੰ ਕਾਫ਼ੀ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਿਆ। ਖਾਸ ਗੱਲ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਨੇ ਸਿਰਫ਼ ਅੱਤਵਾਦੀ ਟਿਕਾਣਿਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਬਹੁਤ ਸਟੀਕਤਾ ਨਾਲ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ। ਪਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ ਨੇ ਇਸਦੀ ਬਜਾਏ ਭਾਰਤੀ ਸਰਹੱਦੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦੀ ਅਸਫਲ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੂੰ ਢੁਕਵਾਂ ਜਵਾਬ ਮਿਲਿਆ। ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਡਰੋਨ ਅਤੇ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਨੂੰ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਹੀ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਸਿੰਦੂਰ ਰਾਹੀਂ, ਭਾਰਤ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਅੱਤਵਾਦੀ ਹਮਲਿਆਂ ਦਾ ਸਖ਼ਤੀ ਅਤੇ ਪੂਰੀ ਤਾਕਤ ਨਾਲ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਪੰਜ ਸਿਤਾਰੇ ਹਾਰ ਦੇ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ‘ਤੇ ਮਲ੍ਹਮ ਹਨ ਭਾਰਤ ਹੱਥੋਂ ਹਾਰ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਫੌਜ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਸਖ਼ਤ ਆਲੋਚਨਾ ਹੋਈ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਦੀਆਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਉੱਠਣ ਲੱਗ ਪਈਆਂ ਸਨ। ਉਸਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰਨ ਲਈ, ਮੁਨੀਰ ਨੂੰ ਫੀਲਡ ਮਾਰਸ਼ਲ ਦੀ ਕੁਰਸੀ ‘ਤੇ ਬਿਠਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਸ ਪੰਜ-ਸਿਤਾਰਾ ਢਾਲ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਮੁਨੀਰ ‘ਤੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਦੇ ਤੀਰ ਵਰ੍ਹਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ (ਵਜ਼ੀਰ-ਏ-ਆਜ਼ਮ) ਇਮਰਾਨ ਖਾਨ ਨੇ ਕਿਹਾ, ‘ਮੁਨੀਰ ਨੂੰ ਰਾਜਾ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।’ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸ਼ਾਹਬਾਜ਼ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਇਸ ਫੈਸਲੇ ਨਾਲ ਇਹ ਤੈਅ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਕੌਣ ਚਲਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਫੌਜ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਨਹੀਂ ਚੱਲ ਸਕਦੀ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਅਸੀਮ ਮੁਨੀਰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਮੁਕਤੀਦਾਤਾ ਅਤੇ ਮਸੀਹਾ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਚਾਰਨ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਇਸਦੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੋਣ ਤੋਂ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ ਹੁਣ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬੇਕਾਬੂ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ। ਉੱਥੇ ਸਿਵਲ ਮਿਲਟਰੀ ਸੰਤੁਲਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਵਿਗੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਹੁਣ ਹੋਰ ਵੀ ਵਿਗੜ ਜਾਵੇਗਾ। ਜਿਸਦਾ ਸਿੱਧਾ ਅਸਰ ਉੱਥੋਂ ਦੇ ਲੋਕਤੰਤਰ ‘ਤੇ ਪਵੇਗਾ ਜੋ ਕਦੇ ਵੀ ਪਰਿਪੱਕ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਿਆ। ਕੀ ਇਤਿਹਾਸ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾਉਣ ਦੇ ਰਾਹ ‘ਤੇ ਹੈ? ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਤਖ਼ਤਾਪਲਟ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਜਰਨੈਲ ਨੂੰ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ, ਉਸਨੇ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਸੱਤਾ ਤੋਂ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸ਼ਾਸਕ ਬਣਾ ਲਿਆ। ਤਖ਼ਤਾਪਲਟ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਵੰਡ ਤੋਂ ਠੀਕ ਇੱਕ ਦਹਾਕਾ ਬਾਅਦ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਯਾਨੀ 1958 ਤੋਂ। ਉਸ ਸਮੇਂ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ, ਇਸਕੰਦਰ ਮਿਰਜ਼ਾ ਨੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਸਥਿਰਤਾ ਕਾਰਨ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਸੱਤਾ ਤੋਂ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਮਾਰਸ਼ਲ ਲਾਅ ਲਗਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ ਜਨਰਲ ਅਯੂਬ ਖਾਨ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਮਾਰਸ਼ਲ ਲਾਅ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕ ਬਣਾਇਆ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਅਸੀਮ ਮੁਨੀਰ ਨੂੰ ਕੀ ਫੀਲਡ ਮਾਰਸ਼ਲ ਰੈਂਕ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਇਕ ਜਨਰਲ ਨੂੰ ਕਦੋਂ ਤਰੱਕੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿੰਨੀ ਤਨਖਾਹ ਮਿਲਦੀ ਹੈ? ਇੱਥੋਂ ਹੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਗਲਿਆਰਿਆਂ ਵਿਚ ਫ਼ੌਜ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਤੇ ਮੌਜੂਦਗੀ ਵਧਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ। ਮੁੱਖ ਮਾਰਸ਼ਲ ਲਾਅ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕ ਬਣਨ ਦੇ ਸਿਰਫ਼ 20 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਅਯੂਬ ਖਾਨ ਨੇ ਇਸਕੰਦਰ ਮਿਰਜ਼ਾ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਪੂਰੀ ਸੱਤਾ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਲੈ ਲਈ। ਮਿਰਜ਼ਾ ਕੋਲ ਸਿਰਫ਼ ਦੋ ਹੀ ਵਿਕਲਪ ਸਨ, ਜਾਂ ਤਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਸੜ ਜਾਣਾ ਜਾਂ ਦੇਸ਼ ਛੱਡ ਕੇ ਭੱਜ ਜਾਣਾ। ਉਸ ਨੇ ਦੂਜਾ ਰਸਤਾ ਚੁਣਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਖਰੀ ਸਾਹ ਤੱਕ ਲੰਡਨ ਵਿਚ ਹੀ ਰਿਹਾ। ਇੱਥੇ, ਅਯੂਬ ਖਾਨ ਨੇ ਫੌਜੀ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਜ਼ੋਰ ‘ਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ। ਸਦਰ-ਏ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਬਣਨ ਤੋਂ ਇਕ ਸਾਲ ਬਾਅਦ, ਅਯੂਬ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਫੀਲਡ ਮਾਰਸ਼ਲ ਵਜੋਂ ਤਰੱਕੀ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਸੱਤਾ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਅਗਲੇ 11 ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਰਿਹਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ, 1965 ਦੀ ਜੰਗ ਵਿਚ ਹਾਰ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਮੇਤ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿਚ ਬੇਇੱਜ਼ਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਦਾ ਗ੍ਰਾਫ ਡਿੱਗਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ। ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿਚ ਉਸਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਏ। ਅਯੂਬ ਖਾਨ ਨੂੰ ਅਸਤੀਫ਼ਾ ਦੇਣਾ ਪਿਆ ਅਤੇ ਸੱਤਾ ਦੀ ਚਾਬੀ ਯਾਹੀਆ ਖਾਨ ਕੋਲ ਚਲੀ ਗਈ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਵੀ ਬਣਾਇਆ। ਪਰ 1971 ਵਿੱਚ ਯਾਹੀਆ ਨੂੰ ਵੀ ਕੁਰਸੀ ਛੱਡਣੀ ਪਈ। ਇਸ ਵਾਰ ਸੱਤਾ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆ ਗਈ ਅਤੇ ਜ਼ੁਲਫਿਕਾਰ ਅਲੀ ਭੁੱਟੋ ਨੇ ਕਮਾਨ ਸੰਭਾਲ ਲਈ। ਭੁੱਟੋ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਤੱਕ ਸੱਤਾ ਦਾ ਆਨੰਦ ਨਹੀਂ ਮਾਣ ਸਕੇ।